ધોરણ 9 પાઠ - 9 उपकारहतस्तु कर्तव्यः
ભાષાંતર
(પડદા પાછળ – અરે રે રાજાના સાળા ! આવ, આવ. પોતાના અવિનયનું ફળ ભોગવ.)
(પછી રાજાના માણસોથી પકડાયેલો, પાછળ બંધાયેલા હાથવાળો શકાર પ્રવેશ કરે છે.)
શકાર – (દિશાઓ જોઈને) આ રાજાના સાળા તો ચારે બાજુથી જકડાયા છે તો અત્યારે જેનું કોઈ શરણ નથી એવો હું કોને શરણે જાઉં? (વિચારીને) ભલે, તે જ શરણાગત પ્રત્યે સ્નેહાળની શરણે હું જાઉં છું. (એમ કહી પાસે જઈને) હે શ્રીમાન ચારુદત્ત ! બચાવો, બચાવો. (એમ કહી ચરણોમાં પડે છે.)
- (પડદા પાછળ – હે શ્રીમાન ચારુદત્ત ! છોડો, છોડો. અમે આને મારી નાખીએ છીએ.)
શકાર – (ચારુદત્ત તરફ) જેનું કોઈ શરણ નથી તેવાના હે શરણરૂપ ! રક્ષા કરો.
ચારુદત્ત – (દયા સાથે) અરે રે! શરણે આવેલનું અભય થાઓ, - અભય થાઓ !
શર્વિલક – (ક્રોધ સાથે) અરે, આને ચારુદત્ત પાસેથી દૂર લઈ જાઓ. (ચારુદત્ત તરફ) ખરેખર બોલો, આ પાપીનું શું કરવામાં આવે?
આને મજબૂત રીતે બાંધીને ખેંચો; પછી કૂતરાઓથી (એને) ફાડી ખવડાવવામાં આવે; એને શૂળી ઉપર ઊભો રાખવામાં આવે અથવા કરવત વડે વહેવરાવી (કાપી) દેવામાં આવે.
ચારુદત્ત – શું હું જે બોલું છે તે કરાય છે? -
શર્વિલક – એમાં શો સંશય છે ?
- શકાર – માલિક ચારુદત્ત ! હું શરણે આવેલો છું. તો બચાવો. જે તમને યોગ્ય લાગે તે કરો. ફરી વાર હું એવું નહીં કરું.
(પડદા પાછળ – નગરજનો, મારી નાખો. શા કારણે પાપીને જિવાડી રાખ્યો છે?)
શર્વિલક – અરે રે દૂર લઈ જાઓ. હે આર્ય ચારુદત્ત ! આજ્ઞા આપો, આ પાપીનું શું કરવામાં આવે.
ચારુદત્ત – શું હું જે બોલું છું તે કરાય છે?
શર્વિલક – એમાં શી શંકા છે? —
ચારુદત્ત – સાચું?
શર્વિલક – સાચું. -
ચારુદત્ત – જો એમ હોય, તો જલદીથી આને...
શર્વિલક – શું મારી નાખવામાં આવે? -
ચારુદત્ત – ના, ના. મુક્ત કરો.
શર્વિલક – શા માટે. -
ચારુદત્ત – ગુનો કરનાર શત્રુ શરણે આવીને ચરણોમાં પડ્યો હોય એને શસ્ત્રથી ન હણવો.
શર્વિલક – એમ. તો (એને) કૂતરાઓ વડે ખવડાવી દેવાય.
ચારુદત્ત – ના.... એને ઉપકારથી હણવો જોઈએ.
શર્વિલક – વાહ ! આશ્ચર્ય! હું શું કરું. આપશ્રી કહો.
ચારુદત્ત – તો (એને) મુક્ત કરી દો.
શર્વિલક – મુક્ત થઈ જા.
શકાર – આશ્ચર્ય ! મને જિવાડી દેવામાં (ઉગારી લેવામાં) આવ્યો. એમ બોલી માણસો સાથે જાય છે.
• વિદ્યાર્થી-મિત્રો , જો તમને આપડી આ પોસ્ટ ગમી હોય તો તમારાં ઓછાંમાં ઓછા 5 મિત્રો ને send કરવાનું ભૂલતા નહીં.
• તમારું share , Subscribe અને like અમને હજુ વધારે આ કામ કરવામાં ઉત્સાહિત કરશે....
Subscribe my YouTube channel - omkar Education Education
સ્વાધ્યાય video on યુટ્યુબ - https://youtu.be/rO9Iuujnq3Y
संस्कृत व्याकरण - https://youtube.com/playlist?list=PL77YmQ0peBwpGt9CzI0IKnt30iTQBEn0r
સ્વાધ્યાય
प्र. 1. अधोलिखितेभ्यः विकल्पेभ्यः समुचितम् उत्तरं चिनुत-
( 1 ) पुरुषैरधिष्ठितः शकारः कीदृशः आसीत् ?
A. पाशबद्ध:.
B. पश्चाद्बाहुबद्ध:
C. प्रसन्न:
D. दुःखितः
( 2 ) 'किमहं यद् ब्रवीमि तत् क्रियते।' इति वचनं कस्य ?
A. नगरजनस्य
B.शर्विलकस्य
C. शकारस्य
D. चारुदत्तस्य
( 3 ) 'एवं तर्हि श्वभिः खाद्यताम् ।' एतद् वाक्यं कः वदति ?
A. शूद्रक :
B. चारुदत्त:
C. शर्विलक:.
D. शकार:
( 4 ) शकार: - आश्चर्यम् ..........अस्मि ।
A. जीवित:
B.प्रत्युज्जीवित:
C. उज्जीवित:
D. मुक्त:
(5) कः ..........सन्देहः ?
A. ततः
B. यतः
C. अत्र
D. इत:
(6) सः ............ सह निर्गच्छति ।
A. पुरुषै:
B. पुरुषं
C. पुरुषाय
D. पुरुष:
( 7 ) शर्विलक: ............. प्रति पश्यति ।
A. चारुदत्ताय
B. चारुदत्तं
C. चारुदत्तेन
D. चारुदत्तात्
( 8 ) यदि एवं ............. श्वभिः खाद्यताम् ।
A. तथा
B. यत्र
C. तत्र
D. तर्हि
प्र. 2.रेखाङ्कितपदानां समासप्रकार लिखत-
( 1 ) अहह! अभयम् अभयं शरणागतस्य ।
उत्तरम् - शरणागतस्य - द्वितीया तत्पुरुष समास
( 2 ) आ: अपनीयताम् अयं चारुदत्तपार्श्वात् ।
उत्तरम् - चारुदत्तपार्श्वात् - षष्ठी तत्पुरुष समास
(3) उपकारहत: कर्तव्यः ।
उत्तरम् - उपकारहतः - तृतीया तत्पुरुष समास
प्र. 3. अधोलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतभाषायां लिखत -
(1) शकार: चारुदत्तम् उपसृत्य किं कथयति ?
उत्तरम् - शकार: चारुदत्तम् उपसृत्य कथयति, “आर्यचारुदत्त, परित्रायस्व, परित्रायस्व ।"
( 2 ) नेपथ्ये पौराः किं कथयन्ति ?
उत्तरम् – नेपथ्ये पौराः कथयन्ति, “व्यापादयत, किंनिमित्तं पातकी जीव्यते ?"
3 ) कृतापराध: शत्रुः यदि शरणमुपेत्य पादयोः पतितः तदा किं करणीयम् ?
उत्तरम् – कृतापराधः शत्रुः यदि शरणमुपेत्य पादयोः पतितः तदा - सः शस्त्रेण न हननीय: (हन्तव्यः वा) ।
(4) उपकारेण कः हतः ?
उत्तरम् - उपकारेण कृतापराधः शत्रुः शकार: हतः ।
प्र. 4. उदाहरणानुसारं शब्दरूपैः रिक्तस्थानानि पूरयत-
उदा., पुरुषेण पुरुषाभ्याम् पुरुषैः
( 1 ) पापस्य पापयोः पापानाम्
( 2 ) पादस्य पादयोः पादानाम्
पादे पादयोः पादेषु
( 3 ) पौर: पौरौ पौराः
( 4 ) आर्यचारुदत्तम् आर्यचारुदत्तौ आर्यचारुदत्तान्
( 5 ) मुक्त: मुक्तौ मुक्ताः
प्र. 5. अधोलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तराणि गुर्जरभाषायां लिखत.
( 1 ) શકા૨ે શેનું ફળ ભોગવવાનું છે?
ઉત્તર : રાજાના સાળા શકા૨ે વસંતસેનાને ગૂંગળાવીને મારી નાખી હતી અને પોતે કરેલી આ હત્યાનો આરોપ તે ચારુદત્ત ઉપર મૂકે છે. કુકર્મનું તેણે ફળ ભોગવવાનું છે.
( 2 ) શકાર હવે ચારુદત્તને કયા રૂપમાં જુએ છે?
ઉત્તર : શકાર હવે ચારુદત્તને આર્યપુરુષ અને સર્વકલ્યાણકારી સ્વામી તેમજ પોતાના એકમાત્ર શરણસ્થાન રૂપે જુએ છે.
( ૩ ) શર્વિલક શકારને કેવો દંડ આપવાનું વિચારે છે?
ઉત્તર : શર્વિલક શકારને બહુ કડક દંડ આપવાનું વિચારે છે. તે કહે છે કે આને મજબૂત રીતે બાંધીને ખેંચો; પછી કૂતરાઓથી આને ફાડી ખવડાવો; આને શૂળીના માંચડે ઊભો રાખો અથવા કરવત વડે આને વહેવરાવી દો.
